Met de papieren Zaratasjes aan je arm slenteren langs Ai Weiwei: de nieuwe winkelbeleving van de opgepepte Kalverpassage

Tekst: Anna van Leeuwen

'Winkelcentrumdokter'Lesley Bamberger weet hoe je bezoekers van een mall laat glimlachen.

In de grondige opknapbeurt die 'winkelcentrumdokter' Lesley Bamberger van de Kroonenberg Groep de Kalverpassage (voorheen Kalvertoren) heeft gegeven, speelt kunst een grote rol. Vanaf zaterdag zijn er vier grote werken te zien. Het roept de vraag op wat een kunstwerk van Ai Weiwei toevoegt aan de winkelbeleving.

Toen Kroonenberg Groep in 2014 de Kalvertoren in het centrum van Amsterdam overnam van Deutsche Bank, liepen de winkels slecht. De V&D beleefde zijn laatste stuiptrekkingen en het publiek kwam amper verder dan de begane grond. Om het vernieuwde winkelcentrum tot een succes te maken zocht Kroonenbergdirecteur Lesley Bamberger (52) kunstwerken 'waar je vrolijk van wordt'. En niet van de minsten. Midden in het winkelcentrum prijkt de goudkleurige fietseninstallatie van de wereldberoemde Chinese kunstenaar Ai Weiwei.

Daar blijft het niet bij. Een klok van Maarten Baas geeft de tijd aan - een andere klok van deze Nederlandse ontwerper is te bewonderen in het Rijksmuseum. Even verderop glimt tussen de winkels een opvallende sculptuur: een opgerolde Volkswagen Kever van de Indonesische kunstenaar Ichwan Noor. En speciaal voor het winkelcentrum ontwierp de Nederlandse kunstenaar Sigrid Calon een groot lichtkunstwerk in het plafond.

Om de doorloop uit de Kalverstraat (op zaterdagen toch gauw 60 duizend bezoekers) te stimuleren, lopen de straatklinkers binnen nog een paar meter door. De bordjes 'Kalverpassage' lijken echte straatnaambordjes. 'Die kun je gewoon bestellen, hoor', licht Bamberger toe.

Met al dat aanbod online is er tegenwoordig heel wat voor nodig om mensen het winkelcentrum in te krijgen. Bamberger, die wel 'winkelcentrumdokter' wordt genoemd, neemt vaker onorthodoxe maatregelen. In Amsterdam-Zuid sponsort Kroonenberg Groep bijvoorbeeld een gemeentelijke buslijn die mensen gratis naar zijn winkelcentrum Gelderlandplein rijdt. Kunst is niet het eerste lapmiddel dat de directeur uit zijn dokterstas haalt. De basis is altijd 'schoon, heel en veilig', somt hij op. Maar daarna is snel 'beleving' aan de beurt. Op het Gelderlandplein wandelt publiek sinds 2016 tussen sculpturen van onder anderen Jonathan Monk, Erwin Wurm en Julian Opie. Allemaal eigendom van Kroonenberg Groep.

Hoe kunst een winkelcentrum kan oppeppen, zag Bamberger in Miami's Aventura Mall, het een-na-grootste winkelcentrum van de VS. Daar kan winkelend publiek 28 meter glijden door een glijbaan van kunstenaar Carsten Höller of uitrusten op bankjes van kunstenaar Louise Bourgeois. De directeur interesseert zich de afgelopen jaren sowieso voor kunst, aangestoken door verzamelende vrienden. De sculpturen en installaties in de winkelcentra weerspiegelen zijn smaak: toegankelijk, fotogeniek en vaak met een grapje, zoals de opgerolde auto.

Ai Weiweis fietsensculptuur had hij al langer op het oog voor de Kalverpassage: 'Die hoort in Amsterdam, dit is dé fietsstad.' Van de installatie bestaan veel verschillende versies. Toen Bamberger hoorde dat er eentje van zes fietsen op de markt kwam, kocht hij die: 'Ai Weiwei vindt het fantastisch dat die in de openbare ruimte komt te staan.'

Dit Forever wordt meestal geïnterpreteerd als commentaar van de kunstenaar op de veranderende mobiliteit van Chinese stedelingen. Tot die lezing zal het winkelend publiek met papieren tasjes van modeketens aan de arm straks waarschijnlijk niet komen. Bamberger is er niet rouwig om: 'Ik ben op kunstbeurs Art Basel geweest, ik weet wat voor verhalen galeriehouders vertellen. Ik trek me daar weinig van aan. Maar als ik iemand zie lachen bij een beeld, word ik vrolijk. Daar gaat het om.'

Elke minuut anders

Het plafond van de Kalverpassage krijgt een kunstwerk van Sigrid Calon (48): Triangular Grid. Dit mozaïek van ledverlichting heeft elke minuut (tijdens openingstijden van de passage) een andere compositie. De kunstenaar koos voor elke week een andere kleurenset en zelfs een unieke kleur wit. Calon: 'Die verschillen in het wit zijn subtiel. Ik gebruik veel wit ter ondersteuning van mijn ontwerpen.'

Het kunstwerk, waarvoor speciale software werd ontworpen, is gemaakt met hulp van Arttenders, een bedrijf gespecialiseerd in toegepaste kunstprojecten. Eerder waren oprichters Faye Ellen en Siobhan Burger betrokken bij de kunstprojecten (toevallig ook plafonds) in de Markthal in Rotterdam en de Amsterdamse Beurspassage.

In de Kalverpassage was het 'grid' er meteen na de verbouwing al: een lichtplafond van driehoekjes. Burger: 'We gingen op zoek naar een kunstenaar die grafische composities maakt.'

'Forever', de sculptuur met zes fietsen van Ai Weiwei. Foto: Pauline Niks

  source: de Volkskrant